مدل سازی مطلوبیت زیستگاه و برآورد فراوانی گور ایرانی (equus hemionus onager) در پارک ملی قطرویه

چکیده شکار بی رویه علف خواران بزرگ جثه دشت زی در ایران طی دهه های اخیر عامل اصلی نابودی بخش قابل توجهی از جمعیت آنها بوده است اما آنچه امکان احیای آنها را دشوار ساخته، تخریب زیستگاه می باشد. گور ایرانی یکی از 6 زیر گونه گور آسیایی است که پراکنش آن تنها به ایران محدود شده است، و از سوی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی به عنوان گونه به شدت در معرض خطر انقراض معرفی شده است. درک رفتار انتخاب زیستگاه و همچنین اندازه و تراکم جمعیت یک گونه، از مهمترین متغیر های بوم شناختی لازم برای حفاظت از گونه های در معرض خطر محسوب می شود. در این پژوهش مطلوبیت زیستگاه این گونه به صورت فصلی برای گله های دارای کره (مادری) و گله های بدون کره با استفاده از نرم افزار مکسنت مدل سازی شد و تراکم جمعیت آن با روش نمونه گیری فاصله ای(ترانسکت خطی) برآورد گردید. جهت تعیین حداقل اندازه گله به عنوان نقطه حضور، علاوه بر در نظر گرفتن تمامی گله های مشاهده شده بعنوان نقطه حضور، از دو حد آستانه بعنوان حداقل اندازه گله (بیش از دو راس و بیش از چهار راس) برای مدل سازی استفاده شد. تراکم گور نیز در پارک ملی قطرویه معادل 1/1 (فاصله اطمینان 7/1-69/0) گور در کیلومتر مربع بدست آمد. با توجه به برآورد های قبلی صورت گرفته و نرخ رشد جمعیت، به نظر می رسد تراکم بدست آمده کمتر از میزان واقعی باشد. مدل سازی مطلوبیت زیستگاه زمستانه هر دو گروه (دارای کره و بدون کره) نشان داد که دشت های ده وزیر و ریگ جمشید از مطلوبیت بیشتری برخوردار بوده و دشت عین الجلال دارای مطلوبیت پایین تری است. گله های دارای کره به طور متوسط مناطقی در محدوده ارتفاعی 1700-1500 را بیشتر ترجیح می دهند و گیاه علف شور برای این گروه از اهمیت بیشتری برخودار بوده است. به طورکلی گله های مادری و گله های بدون کره دارای شباهت های بسیاری در انتخاب زیستگاه زمستانه خود هستند اما گله های مادری دامنه محدودتری از شرایط محیطی را انتخاب می کنند. نتایج مدل سازی براساس فصول و تفکیک گله ای نشان داد که دامنه چاه پازن واقع در جنوب شرق پارک مطلوب ترین زیستگاه در پارک ملی قطرویه برای گور ایرانی است و هر دو گروه گله های مادری و بدون کره در هر دو فصل تابستان و زمستان به نواحی تپه ماهوری وابسته هستند. در مجموع ارتفاع، فاصله از تیپ های گیاهی salsola-atriplex و artemisia-stippa و شیب مهمترین عوامل محیطی موثر در مطلوبیت زیستگاه این گونه بودند. مدل-سازی با آستانه های اندازه گله به عنوان نقطه حضور، نشان داد که حذف گله های کوچک تاثیر قابل توجهی در نتایج مدل سازی ندارند. واژه های کلیدی: گور ایرانی، مکسنت، مطلوبیت زیستگاه، برآورد تراکم، گله